Dlaczego psy są tak lojalne?

Każdy właściciel psa powie Ci, że jest coś nieopisanego i wyjątkowego w ich wiernych towarzyszach. Psy cierpliwie, czekają na swoich ludzi przy drzwiach, kiedy ci wychodzą, zachowują się jakby dostały cały świat, kiedy ich miski są napełnione, i wyrażają oddanie, które jest rzadkością u wielu innych zwierząt domowych. Skąd bierze się ta cecha, która sprawia, że psy są „najlepszym przyjacielem człowieka”? Dlaczego psy są tak bardzo lojalne? Oczywistym wyjaśnieniem byłoby to, że ich właściciele zapewniają im pożywienie i schronienie, ale głębsza odpowiedź opiera się na badaniach naukowych.

Nie jest tajemnicą, że udomowione psy są potomkami wilków. Nawet dziś współczesne psy mają geny podobne do wilków żyjących na wolności. Idea „lojalnego psa” jest zarówno konstrukcją kulturową, jak i biologiczną, ponieważ ludzie przez lata selektywnej hodowli i udomowienia stworzyli psa, który właśnie taki powinien być. Zasadniczo ludzie wybrali te cechy wilka, które najlepiej służyły ich własnym korzyściom, przekształcając hierarchiczną strukturę wilka i społeczną więź z jego stadem w posłuszeństwo i lojalność wobec ludzi.

Hodowla selektywna

Na przestrzeni dziejów, długotrwałe udomowienie doprowadziło do powstania setek różnych ras psów przeznaczonych do pełnienia wyspecjalizowanych funkcji w społeczeństwie, a wiele z nich różni się znacznie pod względem zachowania. Pierwsi ludzie prawdopodobnie stosowali hodowlę selektywną, nie wiedząc nawet, że to robią, zabijając psy, które zaatakowały lub pogryzły członka ich rodziny, lub społeczności. Ponadto psy, które były naturalnie uzdolnione jako lojalni myśliwi, mogły być otoczone lepszą opieką, co zwiększało szanse na udane i wielokrotne rozmnażanie. Psy, które przyczyniały się do rozwoju społeczeństwa, były trzymane dłużej, podczas gdy psy agresywne lub niewykwalifikowane były wykluczane. W trakcie promowania przez ludzi psów o cechach oswojonych lub przyjaznych zaczęły się zmieniać również ich cechy fizyczne.

Wcześnie udomowione psy były wystarczająco inteligentne, aby kojarzyć swoich właścicieli z takimi rzeczami jak jedzenie i schronienie w zamian za posłuszeństwo (w myśl zasady: „nie gryź ręki, która cię karmi”) i miały większe szanse na dłuższe przeżycie. W porównaniu psów i kotów badania pokazują, że psy próbują wykonywać zadania, zanim spojrzą na swoich właścicieli, podczas gdy koty tego nie robią.

Choć początkowo była to prosta wymiana pożywienia i schronienia za pomoc zwierząt w pilnowaniu lub polowaniu, ludzie w końcu zaczęli faworyzować psy, które były bardziej potulne i towarzyskie. W miarę jak ludzie stawali się coraz mniej skłonni do polowania i przechodzili na bardziej bezpieczny tryb życia, proces udomowienia zaczął w końcu sprzyjać tworzeniu nowych ras.

Działanie w stadzie

Psy, podobnie jak ich wilczy przodkowie, są w swej istocie zwierzętami stadnymi. Aby przetrwać na wolności, członkowie stada muszą być ufni i chętni do współpracy. Wilczy przywódca, czyli alfa, rządzi do czasu, gdy stanie się zbyt chory lub stary, by osiągać najlepsze wyniki, i w końcu zostaje pokonany przez silniejszego wilka dla dobra całej watahy. Sugeruje to, że wilki działają ze względu na dobro grupy, a nie czystą lojalność wobec swojego przywódcy. To jest dokładnie to, co w 2014 r. w Wiedniu znaleźli naukowcy, gdy badali hodowane w laboratorium stada psów i wilków, dochodząc do wniosku, że relacje między psami i ludźmi są hierarchiczne (z ich właścicielem na szczycie), a nie kooperacyjne. Ponieważ wilki stopniowo udomowiono na współczesne psy, badanie sugeruje, że były one hodowane ze względu na ich lojalność, zależność od ludzi i zdolność do wykonywania rozkazów.

Budowanie więzi społecznych

Oksytocyna, hormon peptydowy uwalniany, gdy ludzie się przytulają, ściskają lub nawiązują więź społeczną, również odgrywa pewną rolę. Więź oparta na spojrzeniu, podobnie jak głaskanie i rozmowa, zwiększa poziom oksytocyny zarówno u ludzi, jak i u psów. Jest to sposób komunikacji podobny do ludzkiego, ponieważ wilki rzadko nawiązują kontakt wzrokowy ze swoimi opiekunami, co oznacza, że jeśli ty i twój pies lubicie patrzeć sobie w oczy, to jest to cecha, którą prawdopodobnie nabyliście w procesie udomowienia. Oksytocyna jest związana z uczuciami przywiązania i zaufania, które z kolei ułatwiają tworzenie lojalności i miłości w związkach emocjonalnych. Fakt, że oksytocyna wzrasta zarówno u ludzi, jak i u psów — ale nie u wilków — podczas nawiązywania kontaktu wzrokowego i komunikowania przywiązania społecznego, mógł wspomóc ewolucję więzi między człowiekiem a psem.

Czy niektóre rasy są bardziej lojalne niż inne?

Pies domowy, czyli Canis lupus familiaris, jest pierwszym i jedynym dużym zwierzęciem mięsożernym, które zostało udomowione przez człowieka. Głównie w ciągu ostatnich około 200 lat, psy przeszły gwałtowne zmiany charakteryzujące się utrzymaniem ras poprzez selektywną hodowlę narzuconą przez człowieka. W porównaniu do innych dzikich i domowych gatunków współczesne psy wykazują nieporównywalne zróżnicowanie genetyczne pomiędzy rasami, od 1-kilogramowego pudla do 90-kilogramowego mastiffa.

Wszyscy słyszeliśmy historie pojedynczych psów znanych z zaciekłej lojalności, takich jak Akita inu, który codziennie czekał na swojego pana przy stacji kolejowej w Tokio, nawet po jego śmierci w pracy. Badanie z 2018 r. dotyczące genomowej budowy wilczarza czechosłowackiego wykazało, że zwykły owczarek niemiecki skrzyżowany z dzikim wilkiem jest tak samo posłuszny i lojalny wobec swojego pana, jak w pełni udomowiony pies.

Nie ma zbyt wielu naukowych dowodów na to, że niektóre rasy są bardziej lojalne od innych, choć z pewnością można by stwierdzić, że psy hodowane do konkretnych zadań, takich jak polowanie i pasterstwo, mają większe szanse na utrzymanie lojalności wobec swoich właścicieli. Rasy, które są znane z wykonywania określonych zadań, mogą nie spełniać wszystkich kryteriów w zależności od cech preferowanych przez właściciela. Zależność od ludzkiego przewodnictwa, pożądana u psów do towarzystwa, może na przykład przeszkadzać psu ratowniczemu w skutecznym funkcjonowaniu w sytuacjach, gdy jego opiekuna nie ma w pobliżu. Należy również rozważyć aspekt „natura vs. wychowanie”. Nie wszystko zależy od genów, choć odgrywają one kluczową rolę, ale indywidualne środowisko i historia psa również mogą mieć ogromny wpływ na jego zachowanie przez całe życie.